Rachunek zysków i strat jest zestawieniem całości przychodów oraz zysków danego podmiotu, którym przeciwstawia się poniesione koszty ich uzyskania oraz wynik zdarzeń nadzwyczajnych stanowiący różnicę pomiędzy zyskami nadzwyczajnymi a stratami nadzwyczajnymi. Rachunek zysków i strat może być sporządzony jako porównawczy rachunek zysków i strat bądź też jako kalkulacyjny rachunek zysków oraz strat.
W porównawczym rachunku zysków i strat koszty przedstawione są w układzie rodzajowym. Przedsiębiorca wyodrębnia podstawowe pozycje:
kosztów materialnych tj. amortyzację, usługi obce, zużycie materiałów i energii
kosztów osobowych – wynagrodzenie brutto, świadczenia na rzecz pracowników,
podatki zaliczane do kosztów uzyskania przychodów – podatek od nieruchomości oraz
pozostałe koszty – ubezpieczenia majątkowe.
W rachunku tym ujmowana jest całość kosztów poniesionych w okresie obrotowym.
W wersji kalkulacyjnej rachunku zysków nie wykazuje się pełnych kosztów działalności operacyjnej, lecz tylko wyłącznie koszty, które są związane ze sprzedanymi produktami, usługami bądź towarami. Wyodrębnia się trzy podstawowe grupy tych kosztów: koszt wytworzenia sprzedanych produktów, koszty ogólnego zarządu oraz koszty sprzedaży. W przedsiębiorstwach, które prowadzą działalność handlową wyróżnia się dodatkowo wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu.
Kalkulacyjny rachunek zysków i strat jest prostszy od wersji porównawczej i jednocześnie umożliwia identyfikację nadrzędnych źródeł kosztów. Rachunek ten jest też dużo lepiej powiązany z procesami gospodarczymi, które są realizowane przez przedsiębiorstwo i dzięki temu stwarza lepsze podstawy do oceny danego poziomu kosztów. Pozwala także na określenie ewentualnych źródeł ich obniżki.