Pierwszym etapem wyceny środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych jest wycena początkowa. Wycena początkowa obejmuje cenę nabycia (koszt wytworzenia) danego środka trwałego, wartości niematerialnej i prawnej wraz z kosztami, które zostały poniesione przez daną jednostkę. Będą to koszty za okres budowy, montażu, ulepszenia, przystosowania poniesione do dnia bilansowego bądź dnia w którym środek trwały (wartość niematerialna i prawna) został przyjęty do używania. Wycena początkowa będzie również obejmowała niepodlegający odliczeniu podatek od towarów oraz usług, podatek akcyzowy oraz koszt obsługi określonych zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i związane z nimi różnice kursowe, który został pomniejszony o przychody z tego tytułu.
Wartość początkowa środka trwałego nie jest wartością stałą, może ona ulec podwyższeniu bądź też zmniejszeniu. Wartość początkowa wzrasta w przypadku, gdy dokonywana jest aktualizacja, modernizacja, rozbudowa czy rekonstrukcja środka trwałego. Ustawa o rachunkowości stanowi, iż wartość początkową środka trwałego powiększają koszty jego ulepszenia polegającego na rozbudowie, przebudowie, rekonstrukcji, modernizacji oraz powodującego, że wartość użytkowa środka trwałego po zakończeniu ulepszenia przewyższa posiadaną przy przyjęciu do używania wartość użytkową, która jest mierzona okresem używania, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonego środka trwałego, zdolnością wytwórczą, kosztami eksploatacji czy też innymi miarami.
Jednocześnie możliwe jest zmniejszenie wartości środków – ma to miejsce wtedy, gdy dokonywane są odpisy modernizacyjne (umorzeniowe) lub odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Ulepszenie, odpisy amortyzacyjne czy odpisy z tytułu trwałej utraty wartości mogą dotyczyć również zmian wartości niematerialnych i prawnych.