W świetle przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych do ubezpieczeń społecznych zaliczane są ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe z tytułu wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych.
Ubezpieczenia emerytalne i rentowe są ubezpieczeniami obowiązkowymi. Na określonych prawem podmiotach ciąży obowiązek ubezpieczenia. Ustawa wymienia katalog podmiotów objętych ubezpieczeniem. I tak ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu podlegają m. in:
pracownicy (wyjątek: prokurator),
osoby, które wykonują pracę nakładczą;
członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz spółdzielni kółek rolniczych;
osoby, które wykonują pracę w oparciu o umowę agencyjną, zlecenia lub inną umowę o świadczenie usług (jeżeli do tej umowy stosuje się przepisy dotyczące zlecenia) oraz osoby z nimi współpracujące;
osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność wraz z osobami współpracującymi;
posłowie;
posłowie do Parlamentu Europejskiego;
senatorowie;
osoby pobierające stypendium sportowe czy też stypendium słuchacza Krajowej Szkoły Administracji Publicznej;
osoby, które wykonują pracę za odpłatnością, na podstawie skierowania do pracy, w okresie odbywania kary pozbawienia wolności czy też tymczasowego aresztowania;
osoby duchowne;
osoby odbywające służbę zastępczą;
funkcjonariusze Służby Celnej;
osoby, które pobierają świadczenia pielęgnacyjne czy też specjalny zasiłek opiekuńczy.
Osoby, które nie spełniają warunków do ubezpieczenia obowiązkowego ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym mogą ubezpieczyć się na zasadzie dobrowolności.
Zgodnie z przepisami stopy procentowe składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe wynoszę odpowiednio: 19,52% podstawy wymiaru przy ubezpieczeniu emerytalnym oraz 8,0 % podstawy wymiaru przy ubezpieczeniu rentowym.