Nie jest chyba żadnym zaskoczeniem, że ludzki organizm przystosowany jest do cyklu dobowego. Wykluczając specyficzne jednostki, większość ludzi zdecydowanie najlepiej pracuje w godzinach porannych i popołudniowych, podczas gdy pod wieczór ich produktywność zaczyna sukcesywnie spadać. Praca w godzinach nocnych jest zazwyczaj bardziej męcząca, i mało kto jest w stanie przestawić się na nią w pełnowymiarowym trybie.
Czasami jednak okoliczności zmuszają nas do przepracowania czasu normalnie przeznaczonego na sen. Szczególnie w sprzedaży bardzo często wymagana jest praca w godzinach nocnych – ze względu na specyfikę pracy, wszelkie operowanie towarem (inwentaryzacja, zatowarowanie sklepu itp.) wykonane być musi być przed otwarciem sklepu dla klientów. Bardzo często do takich zadań zatrudnia się specjalne osoby, jednak nie dotyczy to opisywanego dzisiaj przypadku. Co robić w sytuacji, w której „normalni” pracownicy – zatrudnieni na regularny, 8-godzinny dzień pracy – zmuszeni są z konieczności pozostać po godzinach w pracy? Zgodnie z art. 1511 § 1 Kodeksu Pracy, pracownikowi przysługują dwie stawki dodatków za przepracowane nadliczbowe godziny. Pierwsza z nich – 100% wynagrodzenia – należy się za pracę w:
-
Nocy
-
W dniu wolnym wynikającym z rozkładu czasu pracy. Warto zaznaczyć, że niektóre zawody – jak policja, kolejarze itp. – zobowiązane są do pracy w dni ustawowo wolne, stąd w ich przypadku nie można mówić o dodatku za pracę w tym okresie
-
eDniach wolnych udzielonych przez pracodawcę w w.w terminie (zostanie o tym powiedziane za chwilę)
Ponadto dodatek w wysokości 100% przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie to nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które przysługuje prawo do dodatku z przekroczeń dobowych. Stawka mniejsza o połowę – 50% – przysługuje we wszystkich innych przypadkach. Do powyższych świadczeń doliczyć trzeba też obligatoryjny dodatek 20% za pracę w nocy – przysługujący nawet w przypadku pracy niebędącej nadogdzinami
Poruszona już w tekście kwestia dni wolnych dla pracownika wymaga dodatkowego wytłumaczenia: zgodnie z art. 1512, w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych pracodawca, na pisemny wniosek pracownika, może udzielić mu w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy. Występuje jednak ciekawa zależność, jeżeli chodzi o stosunek przepracowanych godzin do otrzymanego czasu wolnego: na pisemny wniosek pracownika pracodawca ma możliwość udzielenia mu go w stosunku 1:1 (godzina przepracowana – godzina wolnego)… ale ma też możliwość – dobrowolnego – wyznaczenia ich w proporcji 1:1,5 (półtora godziny wolnego za godzinę pracy). Trzeba jednak pamiętać, że świadczenia takie wykluczają się wzajemnie z dodatkiem pieniężnym wspomnianym wyżej (inaczej mówiąc, nie można mieć wolnego i wynagrodzenia)